Als je het mij vraagt dan wordt biophilic het nieuwe hot-item in de duurzame architectuur. Biobased ontwerpen is slechts een onderdeel van biophilic ontwerpen. Biophilic is een allesomvattend begrip in architectuur en design. Het gaat over de mens waaruit we geëvolueerd zijn – maar ook ver van zijn verwijderd: de mens die onder de sterren, in de regen, onder de bomen, in de velden leefde.
Ons lichaam is uitgerust om contact te maken met andere levende wezens en natuurlijke omgevingen, in die mate dat we zonder hen echt minder worden. We zijn nog steeds 99% gecodeerd om onderdeel te zijn van een natuurlijke wereld, voor de gezondheid en het welzijn van ons lichaam, onze geest en onze gemeenschappen. We zijn genetisch zo geprogrammeerd dat de prikkels die de natuur ons biedt, ons uitdagen om ons gezond en prettig te laten voelen. Ik ken niemand die natuur niet rustgevend vind.
Toename van het algehele welzijn
We belasten onze zintuigen tegenwoordig echter op geheel andere manieren dan we evolutionair gewend zijn. We vergeten dat we een aangeboren neiging hebben om te focussen op de natuur en op natuurlijke processen en beelden. Indien architecten biofilische elementen in hun ontwerpen integreren, neemt het algehele welzijn van de gebruikers toe, en daarmee hun productiviteit, gezondheid, enz. Groen in en om het gebouw is niet zoals bij biobased ontwerpen slechts één aspect, het heeft effect op een heel scala aan biofilische aspecten. Denk aan: daglichttoetreding, schone lucht, zicht op natuur en ervaring van de seizoenen en het weer, maar ook aan natuurlijke beelden en vormen, veroudering van materialen en biomimetica, de warmte- en vochtregulerende werking van natuurlijke materialen.
Financiële baten
Dit klinkt misschien wat vaag, maar biophilic is niet een of andere vage ideologisch insteek, juist de financiële baten zijn verbluffend. Er zijn diverse onderzoeken (met name uit de VS) die aan tonen dat een biophilic ontwerp enorme kostenbesparingen oplevert. Zo neemt in biophilic ontworpen kantoren de productiviteit van mensen met 8% toe en het welbevinden met 13%. De creativiteit van werknemers stijgt, terwijl het ziekteverzuim en het presenteïsme (wel aanwezig zijn, maar niets doen) daalt. In de hotelbranche is bewezen, dat gasten bereid zijn om 23% meer te betalen voor kamers met uitzicht op biophilic elementen. In het onderwijs stijgen leerpercentages dankzij biophilic ontwerp met 20-25%, door verbeterde testresultaten, hogere concentratieniveaus, grotere aanwezigheid en minder ADHD-gerelateerde problemen. In ziekenhuizen herstellen patiënten 8,5% sneller herstellen en kan hun medicatie met 22% worden verlaagd.
Dit klinkt misschien wat vaag, maar biophilic is niet een of andere vage ideologisch insteek, juist de financiële baten zijn verbluffend.
Logische ontwikkeling
Als ik alle ontwikkelingen op het gebied van duurzaam bouwen bekijk, is de menselijke gezondheid de volgende logische stap. Nadat alles focus lag op de besparing van energie (ergens gestart bij de Club van Rome), zie je nu de aandacht verschuiven naar materialen en grondstoffen. Circulair bouwen, gebruik i.p.v. bezit en de opkomst van materialenpaspoorten. De eerste stappen richting de menselijke gezondheid worden al gemaakt. Zo weet iedereen wat Het Nieuwe Werken is, bestaat het WELL keurmerk en is er steeds meer aandacht voor welke stoffen erin bouwmaterialen zit. Aangezien we nu met technologie echt alles kunnen meten, is het niet meer dan logisch om te onderzoeken welke effecten het ontwerp heeft op de gezondheid van de gebruiker. Dit heeft zelfs ertoe geleid dat de Dutch Green Building Council biophilic ook in de nieuwe beoordelingsrichtlijnen van BREEAM-NL, die in 2020 verschijnen, zijn opgenomen. Hierdoor kun je straks credits verdienen als je biophilic principes integreert.
Biophilic architectuur
Er zijn in Nederland nog niet heel veel voorbeelden van biophilic architectuur. De meeste architecten maken slechts gebruik van groen op en wand of op een dak of plaatsen in hun hoogbouw een paar bomen op een balkon, voor de rest bestaan de meeste gebouwen gewoon beton, staal en glas. Uitzondering op de regel is bijvoorbeeld het Stadskantoor van Venlo, ontworpen door Kraaijvanger Architects. Het is veel in de publiciteit geweest, vooral vanwege de presentaties op het gebied van Cradle to Cradle, maar als je goed kijkt zie je dat allerlei biophilic aspecten in het gebouw zijn geïntegreerd. Zo heeft het gebouw een groene gevel, meerdere inpandige groene ruimtes en is er veel gebouwd met hout.
Patiënten voelen zich meer op hun gemak, zijn hierdoor sneller te behandelen, wat vervolgens meer omzet oplevert, waardoor de meerkosten van het gebouw snel zijn terugverdiend.
Voor een tandartspraktijk in Middenmeer hebben we zelf zo veel mogelijk biophilic aspecten geïntegreerd. Patiënten voelen zich meer op hun gemak, zijn hierdoor sneller te behandelen, wat vervolgens meer omzet oplevert, waardoor de meerkosten van het gebouw snel zijn terugverdiend. Daarnaast voelen de medewerkers zich veel prettiger met als gevolg dat ze minder ziek zijn en niet op zoek gaan naar een andere baan.
Daan Bruggink is architect en oprichter van ORGA architect, een door de natuur geïnspireerd architectenbureau dat zich bij het ontwerpen laat leiden door biofilische principes en technieken.