De stad op ooghoogte bepaalt hoe we de stad beleven. De Rotterdamse wijk Middelland bestaat uit brede lanen, statige singels afgewisseld met smalle straten. Ook staan er gebouwen met zeer verschillende bouwjaren. De wijk is te lezen als een staalkaart van de binnenstedelijke ontwikkeling van Rotterdam. Opvallend zijn de gladde gevels uit de jaren ’70 en ’80. Je kan er nog geen bloempot op neerzetten. De video van Karel van Zanten en Nancy Smolka, studenten aan de Rotterdamse Academie van Bouwkunst, biedt een kritische blik op hoe Middelland eruitziet op ooghoogte.
De aansluiting tussen straat en huis lijkt in de jaren ’70 en ’80 een tijdje ‘vergeten’ te zijn door opdrachtgevers en architecten in Middelland. Of misschien was er gewoon geen geld voor. Er verschenen in deze tijd bijvoorbeeld blinde muren met alleen toegangen naar bergingen aan de straat. Voordeuren werden portieken, lifthallen en galerijen. Uit efficiëntie bleven kopgevels kaal, met slechts minimale ramen.
Overgang tussen privé en publiek
Gelukkig zie je tegenwoordig in het werk van veel architecten een met aandacht ontworpen overgang tussen binnen en buiten. Eén van de eerste architecten die zich er mee bezig hield is Herman Hertzberger. In feite draait al zijn werk om vormgeven van ontmoeten. Al vroeg in zijn carrière ontwikkelde hij galerijen en gangen waar die niet alleen doorgangsgebieden waren, maar ook plekken om verblijven of een eigen invulling te geven.
Ruimte voor dergelijke brede overgangszones is er in de bestaande stad vaak niet. De Zwaerdercroonstraat in Middelland is de uitzondering op de regel. Deze straat is breed genoeg. De bewoners van de koopwoningen aan de zuidkant van de straat konden het initiatief nemen voor gezamenlijke tuintjes op de stoep. Dit werkt als een collectieve ruimte.
“Gelukkig zie je tegenwoordig in het werk van veel architecten een met aandacht ontworpen overgang tussen binnen en buiten”
Toch zie je in Middelland ook aanwijzingen hoe je in smalle straten de overgang tussen binnen en buiten is vormgegeven. De oudere bebouwing biedt meer details, meer houvast. Portieken zijn open, en de bijbehorende trap begeleiden de overgang tussen privé en publiek door dienst te doen als zitje of ‘voortuin’ met planten en tuinkabouters. Doordat de voordeuren direct aan de straat liggen, wordt de stoep onderdeel van hun woonruimte. Zo slepen bewoners bij mooi weer een stoel naar buiten om een stukje straat te claimen om te zonnen, te eten, te praten of te spelen.
In de video van Karel van Zanten en Nancy Smolka nemen buurtbewoners Ruud Reutelingsperger (kunstenaar) en Marc Bukman (architect) de verschillende gevels in de wijk de maat. Bekijk de video hier:
Het vak Architectuurkritiek van Academie van Bouwkunst Rotterdam in Middelland
Merel Pit en Tim de Boer geven samen het verplichte vak Kritiek aan de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. Studenten worden uitgedaagd verder te gaan dan de – gebruikelijke – teksten. Zij moeten hun verhaal verbeelden in een video. Door vroeg een onderwerp te kiezen, een trailer te maken én dit verhaal verder uit te werken ontstaan volwaardige mini documentaires.
Dit jaar kozen we in samenwerking met AIR de wijk Middelland in Rotterdam als focus. De wijk heeft een gedifferentieerde opzet waardoor er zowel brede lanen met grote, luxere, huizen zijn als smallere straten met goedkopere appartementen. In de jaren ’80 was de wijk één van de goedkoopste van Rotterdam vanwege de vele verslaafden en daklozen in de wijk. Na de sluiting van Perron 0 ging de wijk er steeds verder op vooruit. Inmiddels trekt de wijk ook de bovenkant van markt aan.
Middelland heeft in het Noordelijke deel een sterke betrokkenheid van (o.a. rondom het Middellandplein) en een veel minder ontwikkelde bewonersparticipatie in het Zuiden. Onze uitvalsbasis in de wijk was het Wijkpaleis aan de Claes de Vrieslaan. Tijdens een workshop op deze locatie leerden de studenten de wijk en haar inwoners kennen. Er zijn uiteindelijk zeven films gemaakt waarvan we een selectie laten zien. Dit is daar één van.