De stoep, het braakliggend veldje aan de kopse kant van een rijtje woningen, het hofje voor de deur, het schoolplein, het sportveld of het park: door de ogen van kind is de stad één grote speeltuin. Toch ontwerpen we al sinds het begin van de vorige eeuw speciaal voor hen speelplekken, vooral in de stad, zodat ze op een veilige manier kunnen spelen. In de derde zachte kaart brengt PosadMaxwan daarom de speelplekken van Nederland in kaart. Hoe toegankelijk zijn de speelplekken? En waar zijn ze te vinden?
De speelplekken in de stad van de toekomst zijn voor iedereen, zijn divers, en helpen mee aan het klimaatbestendig maken van de stad. Hoewel de hoeveelheid tijd die kinderen besteden aan buitenspelen afneemt de laatste jaren, zijn we in de huidige situatie meer op ons huis en de directe omgeving aangewezen. De openbare ruimte is dus misschien wel belangrijker dan ooit. Door trends als freerunning en bootcampen maken bovendien andere doelgroepen ook meer en op een andere manier gebruik van de openbare ruimte. De speelplek staat daarmee niet op zichzelf.
Zachte kaart
PosadMaxwan zette de speelplekken van heel Nederland op de kaart. Het valt direct op dat de meeste speelplekken zich bevinden in de steden, zoals Lelystad, Utrecht, Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Dit zijn ook steden waar veel kinderen wonen en tegelijkertijd de behoefte aan een veilige speelplek groter is. Buiten de stad is immers over het algemeen meer groen en ruimte. Onderzoek (Lucassen et al., 2020) wijst uit dat kinderen uit sterk stedelijke gebieden ruim twee uur per week minder buitenspelen dan kinderen uit niet-stedelijke gebieden.
Bekijk de kaart hier op volledig formaat.
De locaties van de speelplekken zijn gebaseerd op data van Open Street Map. Dit heeft als voordeel dat de speelplekken voor heel Nederland in kaart kunnen worden gebracht en heeft als nadeel dat niet iedere speelplek op de kaart staat. Op de Buitenspeelkaart kan je per gemeente de verschillende speelplekken ook vinden: https://www.buitenspeelkaart.nl/
Het bereik van de speelplek
Verkeersdrukte en –onveiligheid komen in onderzoeken naar voren als dé belemmering die het buitenspelen in de weg staat.[1] De zachte kaart brengt de bereikbaarheid van de speelplekken in Nederland in kaart wanneer je verder inzoomt. Iedere speelplek heeft op de kaart een contour om zich heen, dat het bereik visualiseert. Deze is bepaald op basis van de verhouding tussen de optimale, potentiële omgeving op 350 meter rondom de speelplek (ongeveer 5 minuten wandelen) ten opzichte van de omgeving die te bereiken is binnen deze cirkel rekening houdend met de fysieke barrières. Fysieke barrières zijn wegen met een toegestane snelheid van 50 km/h of hoger, trams en spoorwegen. Deze barrières zijn ook aangegeven in de kaart.
Inbedding in de wijk
Daarnaast is een goede inbedding in de wijk doorslaggevend voor het succes van de speelplek. “We beschouwen de speelplekken niet op zichzelf maar in samenhang met elkaar, als een netwerk. Zo hoeft niet ieder speelplek dezelfde inrichting te krijgen. Ze moeten elkaar complementeren”, vertelt Frank Haans, functioneel beheerder Spelen bij de gemeente Rotterdam. Plekken moeten dus goed met elkaar in verbinding staan, zodat kinderen zich goed en veilig kunnen verplaatsen van de ene speeltuin naar het andere voetbalveldje. De routes naar de speelplekken toe moeten veilig en vrij van obstakels zijn. Hiermee stimuleert de route het spelen, bewegen en ontmoeten. Lees meer over de Rotterdamse aanpak voor buitenspelen in mijn volgende artikel dat volgende week wordt gepubliceerd.
Het belang van spelen
Waarom is buitenspelen zo belangrijk? De voordelen van spelen voor de ontwikkeling en gezondheid voor het kind zijn groot: spelen bevordert beweging en daarmee vermindert het de kans op overgewicht; kinderen leren sociale vaardigheden en ontwikkelen een probleemoplossend vermogen; spelen bevordert de creativiteit. Ook voor de samenleving is spelen belangrijk. Waar kinderen spelen, ontmoeten de ouders elkaar en ontstaat er meer betrokkenheid met de buurt. Buitenspelen stimuleert het gesprek tussen mensen met verschillende meningen. De leefbaarheid in de buurt neemt toe.
Buitenspelen stimuleert het gesprek tussen mensen met verschillende meningen
De speelplek
De speelplek heeft daardoor ook een belangrijke rol in de buurt. De inrichting en toegankelijkheid ervan kan daarbij het verschil maken. Kunnen de kinderen uit de buurt hun eigen plekje vinden? Kunnen zij deze plekken veilig bereiken? Worden ze uitgedaagd of zijn ze juist snel verveeld? Daarbij wordt het ook steeds belangrijker om beschutting te vinden voor de zon of juist voor die fikse regenbui, ook voor de ouders die hun kinderen begeleiden. Door een goede inrichting van de speelplek én de route ernaartoe ontstaat een gevoel van veiligheid, dat juist ook weer meer bewegen en buitenspelen stimuleert.
Speeltuin in het Zuiderpark, Rotterdam | Foto: Iris van den Broek
Een netwerk van speelplekken
Omdat deze speelplekken periodiek worden onderhouden kunnen ze de stad beetje bij beetje veranderen, passend bij nieuwe behoeften, bewoners en opgaven. Door een slimme inrichting kunnen ze ook een rol spelen in andere opgaven die spelen in de stad, zoals het vergroten van de biodiversiteit, wateroverlast, hittestress en het vergroten van de betrokkenheid van de bewoners. Soms historisch gegroeid of bewust daar gepland; de confetti aan speelruimten creëert een netwerk voor groen, dieren en mensen. Met deze bril naar de stad kijkend is de speelplek meer dan alleen een speelplek: het is een knooppunt van een groen-blauw én sociaal netwerk in de stad.