“Het leeft nog helemaal niet binnen de branche, terwijl het volgend jaar al de nieuwe realiteit is.” René Onsia, Onsia Architectuur, vraagt zich af of architecten zich wel realiseren wat er gaat veranderen als in 2021 als de Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Wkb) van kracht is. Zelf heeft hij er onbedoeld aan kunnen proeven toen hij meedeed in 2015 aan Architect aan Zet, een initiatief dat de Gemeente Rotterdam. “Groot verschil is dat ik bij Architect aan Zet zelf de kwaliteitsborger was, terwijl straks deze rol wordt vervuld door een externe partij.”
In 2014 startte de Gemeente Rotterdam Architect aan Zet, een onderzoek naar wat het zou opleveren als de kwaliteitsborging van een klein bouwproject bij de architect komt te liggen. De hoop was op minder regels en administratieve lasten – voor zowel opdrachtgever als de gemeente – rondom kleine bouwprojecten, zoals aanbouwen, woonhuizen en kleine kantoorgebouwen. Uiteindelijk deden zestien projecten mee. Een van de architecten die zich aanmeldde was René Onsia met het ontwerp van een woonhuis met atelier aan de Walhallalaan in Rotterdam.
Bouwaanvraag als formaliteit
In het kort betekende de proef voor Onsia dat hij de tijdrovende bouwaanvraagprocedure kon omzeilen. “Toen ik de bouwaanvraag deed, werd het plan nergens aan getoetst, het was slechts een formaliteit. Binnen een paar dagen had ik een bouwvergunning. Omdat ik de vergunning pas had aangevraagd nadat de prijs rond was, konden we meteen beginnen met bouwen”, vertelt Onsia. Pas toen het gebouw was opgeleverd, moest hij bewijzen dat het woonhuis aan alle eisen van het bouwbesluit en de brandweer voldoet. Hiervoor stelde hij een uitgebreid archiefdocument samen.
“Het was mijn taak dat ik na oplevering de garantie kon geven dat het woonhuis voor honderd procent voldoet aan het bouwbesluit.”
Coherent proces
Na de invoering van de Wkb volgend jaar, ziet het vergunningsproces er voor kleine projecten ongeveer hetzelfde uit. Volgens Onsia komt dit een coherent proces ten goede. De normale gang van zaken is vooralsnog dat hij na het definitief ontwerp een bouwaanvraag indient en terwijl hij wacht op goedkeuring besteedt hij het project aan. Vaak blijkt dan dat er een bezuinigingsronde nodig is, waardoor de ingediende tekeningen bij de gemeente niet meer helemaal kloppen. Tegelijkertijd komt het soms voor dat het plan op een aantal punten moet worden aangepast om een bouwvergunning te bemachtigen. “Als architect wil je de bouwvergunningsprocedure zo efficiënt mogelijk inrichten, maar het wringt vaak. Het zou fijn zijn als dit met de invoering van de Wkb soepeler loopt.”
Driedubbele check
Dat het woonhuis aan de Walhallalaan pas na oplevering werd gecontroleerd op kwaliteit, betekende voor Onsia dat hij zich tijdens de uitvoering overal tegenaan bemoeide. “Het was mijn taak dat ik na oplevering de garantie kon geven dat het woonhuis voor honderd procent voldoet aan het bouwbesluit. Hierdoor was mijn verantwoordelijkheidsgevoel extra groot. Ik checkte tijdens de uitvoering driedubbel of iedereen zijn werk wel goed deed.” In deze gang van zaken ziet Onsia veel voordelen. “De opdrachtgever kon mij als architect niet aan de kant zetten, want ik stond uiteindelijk garant voor de kwaliteit.”
“De opdrachtgever kon mij als architect niet aan de kant zetten, want ik stond uiteindelijk garant voor de kwaliteit.”
Archiefdossier
Voor de kwaliteitscontrole achteraf omschreef Onsia na oplevering de status van het woonhuis. Voor dit extra werk kon Onsia gelukkig binnen de proef Architect aan Zet een factuur sturen naar de Gemeente Rotterdam. Tijdens het bouwvergunningsproces had er immers geen ambtenaar het plan aan het bouwbesluit hoeven toetsen. Wanneer de Wkb eenmaal is doorgevoerd, voorziet hij dat het samenstellen van het archiefdossier een veel grotere klus wordt: “Dan moet je een hele nieuwe set revisie tekeningen maken en alle kwaliteitsdocumenten verzamelen, van garanties op de deurkrukjes tot de kleurnummers van de verf.” De vraag is echter bij wie de rekening van deze extra uren komt te liggen.
Formeel verantwoordelijk
Uiteindelijk zette Onsia als verantwoordelijke kwaliteitsborger zijn handtekening op het archiefdossier. Als architect was hij daarmee formeel verantwoordelijk voor het eindproduct. Iets wat hij niet eerder was. Om hem gedurende het hele proces scherp te houden, keek vanuit Architect aan Zet een andere architect volgens het vierogen-principe mee. Bij Onsia was alles volgens het boekje gegaan. Het woonhuis is zelfs een van de voorbeeldprojecten van de proef. Tijdens de evaluatie bleek de proef een groot succes, al was de planologische en ruimtelijke kwaliteit van een project onaanvaardbaar en deed bij een ander project zich een onaanvaardbaar veiligheidsrisico voor.
Externe kwaliteitsborger
In het geval van de Proef Architect aan Zet waren er slechts twee van de zestien projecten die niet voldeden, toch is het zuur, want ze zijn al gerealiseerd. De vraag is of dit anders is als straks de Wkb van kracht is. Groot verschil is in ieder geval dat dan niet de architect zijn handtekening zet, maar een externe kwaliteitsborger. “Straks is het wettelijk zo dat je als architect niet je eigen werk mag keuren.” Onsia vreest dat een externe kwaliteitsborger ook extra bureaucratie en kosten mee zich mee zou kunnen brengen als die op meerdere momenten tijdens het proces meekijkt. “Het is daarom zinvol om te onderzoeken of de rol van de kwaliteitsborger zo klein mogelijk kan zijn, terwijl de architect gedurende het proces de kwaliteit monitort, zoals bij Architect aan Zet het geval was. Het doel van de Wkb is dat de kwaliteit van kleine projecten beter wordt geborgen, hopelijk blijkt dit in de praktijk ook zo te zijn.”
Dit interview met René Onsia is geschreven in opdracht van de BNA Academie. Bekijk hier ook het actuele cursusaanbod.