“We zoeken altijd de balans tussen de architectonische verfijning op de kleine schaal en het creëren van goed functionerende sociale structuren op de grotere schaal.” Auguste (Gus) van Oppen is met Evert Klinkenberg oprichter van BETA office for architecture and the city en richt zich op opgaven met een sociale inslag. “We proberen plekken te maken die echt iets voor mensen betekenen.” In het Drie Generatiehuis aan de Amsterdamse Klaprozenweg experimenteert Auguste met een woonvorm die voorheen heel normaal was, maar in de steden van nu in vergetelheid is geraakt.
Je ontwierp het Drie Generatiehuis voor je eigen gezin en schoonouders. Hoe kwam deze bijzondere manier van samenwonen tot stand?
“De oorsprong van het Drie Generatiehuis ligt in de economische crisis. Mijn vrouw en ik woonden in een klein appartement, waar we snel uit zouden groeien. Omdat het zelfs in de crisis vrijwel onmogelijk was in Amsterdam betaalbare woonruimte te vinden, probeerde ik als zelfstandig architect eigenhandig iets van de grond te krijgen. Pogingen om als trekker van een collectief een kantoorgebouw en een voormalig klooster om te vormen tot woningen bleken te ingewikkeld, maar wekten wel de interesse van mijn schoonmoeder. Ze zag zichzelf al wonen in dat klooster! Toen er zelfbouwkavels beschikbaar kwamen aan de Klaprozenweg, besloten we de krachten en middelen te bundelen. Om een kavel te bemachtigen, hebben we drie weken in de rij moeten liggen. Het was de moeite meer dan waard.”
Foto: Ossip van Duivenbode
Schuilt in de herwaardering van het meergeneratiehuis een oplossing voor uitdagingen waar we de komende jaren mee te maken krijgen?
“Daar ben ik vast van overtuigd. Geïntegreerd wonen en diversiteit in de woonomgeving zijn een voorwaarde voor leefbare en duurzame steden. Op het platteland is het nog steeds vrij normaal om met generaties samen op een erf te wonen. Een vertaling naar de stedelijke context is wenselijk. In Duitsland en Engeland lopen op het moment diverse onderzoeken naar dit soort samenlevingsvormen. Ze tonen aan dat het mengen van generaties vele voordelen heeft voor individu en maatschappij. Het is aan ontwerpers om typologieën te bedenken die het mogelijk maken er voor elkaar te zijn als dat nodig is en je terug te kunnen trekken als dat gewenst is. Ook op een grotere schaal. In het Drie Generatiehuis zorgt een ingenieuze verticale ontsluiting ervoor dat beide woningen zelfstandig functioneren en de privacy gewaarborgd is. Dichtbij, maar toch gescheiden.”
Op welk moment besefte je dat je architect wilde worden en je misschien wel ooit je eigen huis zou ontwerpen?
“Als kind heb ik met mijn ouders gedurende tien jaar in de Verenigde Staten en Japan gewoond. Als klein jongetje uit Zuid-Limburg maakten de glanzende wolkenkrabbers daar veel indruk. Inmiddels weet ik dat dergelijke torens de wereld niet mooier of beter maken, maar de kiem is daar wel gelegd. Tijdens de studie ontdekte ik pas echt de kracht van architectuur. Het is bijzonder hoe je middels architectuur levens van mensen op een positieve manier kunt beïnvloeden.”
Die sociale component zie ik ook in jullie huidige projecten terug. Is dat een bewuste keuze?
“Jazeker. We zoeken altijd de balans tussen de architectonische verfijning op de kleine schaal en het creëren van goed functionerende sociale structuren op de grotere schaal. Door belanghebbenden, toekomstige bewoners en gebruikers centraal te stellen, proberen we plekken te maken die echt iets voor mensen betekenen. We hebben het geluk aan veel projecten te mogen werken die van zichzelf al een sociale inslag hebben, maar ook in de meer commerciële opdrachten bouwen we kwaliteiten in die meerwaarde bieden. Bij ons ontwerp voor een woontoren op Oostenburg houden we ons niet alleen bezig met woningtypen en het architectonische detail, maar ook met de vraag hoe je in een toren een hechte gemeenschap creëert en mensen in beweging krijgt. Op verschillende hoogten maken we kwalitatief hoogwaardige lobby’s die met snelle liften te bereiken zijn. Uitnodigende trappen leggen de verbinding met de overige verdiepingen. Ik ben heel benieuwd hoe dit sociale experiment in de praktijk zal functioneren.”
Foto: Ossip van Duivenbode
Waar haal je je inspiratie vandaan in deze experimentele zoektocht naar kwaliteit?
“Geen enkel project ontstaat uit het niets, je staat altijd op de schouders van de mensen voor je. Door oplossingen van voorgangers te bestuderen en je open te stellen voor ideeën van buitenaf ontstaat een mix van ontwerpvarianten. Ik kijk daarbij vooral hoe iets in elkaar zit en probeer voor mezelf te verklaren wat er goed aan is. Dat kunnen bijvoorbeeld de structuren en de sociale inslag van Herman Hertzberger zijn, maar ook het functioneel minimalisme van Lacaton & Vassal. Ik vind het bijna poëzie hoe zij in Frankrijk met niet meer dan het strikt noodzakelijke grote kwaliteit toevoegen aan flats die wij in de Bijlmer al lang gesloopt hebben.”
Geen enkel project ontstaat uit het niets, je staat altijd op de schouders van de mensen voor je
Zijn er zaken waar je tegenaan loopt in de ontwerppraktijk?
“Het vakgebied is best fragiel. Omdat we als architecten graag allemaal iets willen maken, worden we vrij snel tegen elkaar uitgespeeld. In ontwerpprocessen zie ik regelmatig dat architecten over de volle linie worden gemarginaliseerd. Het zou goed zijn als we ons als vakgebied beter organiseren en een vuist maken om duidelijk een ondergrens aan voorwaarden te stellen. Als de voorwaarden aan de voorkant helder zijn, wordt het makkelijker om risico’s te nemen en uiteindelijk meer kwaliteit te leveren voor de mensen om wie het gaat.”
Hoe zie je de toekomst van BETA?
“Evert en ik zijn bevoorrecht met een grote variatie in opdrachten. Ik hoop dat dit ook in de komende jaren zo blijft. De schaal in de zin van grootte van projecten is niet zo belangrijk, het gaat meer om de schaal van de impact die we met projecten bereiken. Als we moeten groeien om dat te kunnen realiseren, dan zal ik me ervoor inzetten een fijne bureaucultuur te creëren. Uiteindelijk hoop ik door de projecten die we maken en de manier waarop we dat doen talentvolle mensen te inspireren zich bij ons aan te sluiten. Hoe mooi zou het zijn als architecten die nu afstuderen weer op onze schouders gaan staan?”
Dit is de tweede aflevering van een reeks gesprekken met de genomineerden van de Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2020. Auguste van Oppen is met Drie Generatiehuis genomineerd voor de prijs. Op zondag 13 december wordt vanaf 14:00 de winnaar bekend gemaakt. Meld je hier aan voor de gratis livestream vanuit Museum De Lakenhal.