Waar diversiteit de kracht van architectuur is, is die onderbenut op de plekken waar architectuur ontstaat: het architectenbureau. Slechts de minderheid van onze gebouwen wordt door vrouwen ontworpen. Dit is gek als je bedenkt dat meerwaarde in zowel het eindresultaat als het proces er naartoe ontstaat door een balans in perspectieven van vrouwen en mannen.
Het is slechts één signaal dat het niet goed gesteld is met diversiteit in ons werkveld. Net als in de meeste andere sectoren is er voor vrouwen die werken in de bouwsector ongelijkwaardigheid in waardering, functie en positie ten opzichte van mannen. De ongelijkwaardigheid houdt kansenongelijkheid in stand en remt de emancipatie van zowel vrouwen als mannen! Een zorgelijke constatering als je vindt dat meerwaarde in de architectuur juist ontstaat door diversiteit.
Diversiteit is in mijn loopbaan altijd vanzelfsprekendheid geweest. Dat begon bij Mecanoo in Delft, een bureau dat in de jaren ’90 door twee mannelijke partners en één vrouwelijke partner werd geleid. Het was niet een typisch mannenbedrijf en ook geen typisch vrouwenbedrijf. Mijn collega’s hadden uiteenlopende culturele achtergronden: van Friezen en Limburgers tot Australiërs en Polen, van intellectuelen en mensen uit de arbeidersklasse tot homo’s en hetro’s. Iets meer dan de helft van het steeds wisselende team was man. Bijna de helft was dus een vrouwelijke architect of bouwkundige. In 2003 was Francine de enig overgebleven oprichter. Zij leerde me het vak door me mee op pad te nemen en samen aan veel projecten te werken. Zij wilde niet bestempeld worden als vrouwelijke architect. Zo profileerde ze zich ook niet. In onze samenwerking boden we onze opdrachtgevers diversiteit in ideeën, in perspectieven en in ervaring. De combinatie bleek uiterst succesvol.
Drie jaar geleden startte ik samen met twee collega’s het bureau Vakwerk. Binnen ons jonge bureau werd diversiteit een vanzelfsprekend uitgangspunt; we kopieerden wat we al jaren om ons heen hadden gezien. Wij focussen ons op de specifieke bijdrage die iedere architect levert aan het team en de projecten die ze doen. En we voeren een actief beleid op het bereiken van een heterogene samenstelling van het bureau. Door actief ruimte te bieden voor individuele groei en ontwikkeling vergroten we ook de kansengelijkheid. Bijvoorbeeld door iedereen vier dagen te laten werken. Er zijn geen traditionele rollen of posities binnen teams, iedereen speelt de rol waarbij zij/hij zich comfortabel en uitgedaagd voelt.
Dat we in ons werk, in de fysieke leefomgeving het publieke belang dienen veronderstelt diversiteit als uitgangspunt. Een grote diversiteit aan personen die bijdragen aan het werk is noodzakelijk en zou vanzelfsprekend moeten zijn binnen architectenbureaus. Dat vrouwen in architectenbureaus op alle fronten nog steeds op achterstand staan, is daarmee een probleem. Zeker als je bedenkt dat de studentenpopulatie op de Architectuurfaculteiten van de TUDelft en de TU Eindhoven voor de helft uit vrouwen bestaat.
Een rondgang langs architectenbureaus laat zien dat directies nog steeds overwegend uit mannen bestaan. En veel toonaangevende bureaus, de rolmodellen, zijn als typische mannenbedrijven nog steeds traditioneel van opzet. Omdat keuzes vaak worden gebaseerd op basis van kopieergedrag, waarbij de mens geneigd is zijn evenbeeld te kiezen, blijven vrouwen de eeuwige minderheid. De mannelijke meerderheid blijkt andermaal de barrière voor de emancipatie, helaas nog ook in ons werkveld.
In het onderwijs, in het bedrijfsleven en bij de overheid is er veel werk aan de winkel om diversiteit vanzelfsprekend te laten zijn. Het is een gezamenlijke opgave, ook omdat diversiteit een groter belang dient dan alleen het verbeteren van de man-vrouw verhouding. Vrouwelijke architecten hebben hier een belangrijke sleutel in handen: zij zijn de rolmodellen voor de nieuwe generaties studenten en architecten zoals we dat ook in de politiek zien en in de sportwereld. En voor mannen de oproep: zet je bewust en actief in voor gelijkheid en diversiteit. Ik spreek uit ervaring als ik zeg dat het alleen maar veel goeds brengt. Voor iedereen.