Op het entreeticket ligt Charlotte Perriand met afgewend gezicht bevallig op de befaamde chaise longue. De chaise longue van Le Corbusier, Pierre Jeanneret én Perriand. Misschien wel net iets meer van Charlotte Perriand dan van beide heren? Het is lastig om aan te wijzen wie, wat, waarom en hoe. Doet het ertoe? Voor het claimen van een betekenisvolle rol in ontwikkelingsgeschiedenis zeker. En daarom bezocht ik de solotentoonstelling Le monde nouveau de Charlotte Perriand in Parijs.
Het is niet prettig om op een regenachtige dag buiten in de wachtrij te staan totdat je de veiligheidscontrole – ondergebracht in een noodgebouw voor de ingang – bereikt hebt en het detectiepoortje voorbij kunt om het privémuseum van Bernard Arnault, de grote man achter Louis Vuitton, te betreden. Maar ik deed het voor Charlotte Perriand (1903-1999), een geëngageerde vrouw die voortdurend vernieuwde, uitdagingen zocht waar anderen (nog) niet keken, met een verfijnde neus voor de juiste samenwerkingen met ervaren ambachtslieden en koplopers uit de architectuur- en kunstwereld. Dat er een tentoonstelling rondom haar is georganiseerd, roept de vraag op: was de rol van Perriand niet veel groter dan ons tot nu toe is verteld?
Charlotte Perriand in Chaise Lounge LC4, Foto: ADAGP, Parijs
“Was de rol van Perriand niet veel groter dan ons tot nu toe is verteld?”
Dreamteam
De combinatie van de Foundation Louis Vuitton en Charlotte Perriand is een vruchtbare. Kosten nog moeite zijn gespaard om het werk van Charlotte Perriand (1903-1999) alle aandacht te geven. Dat is kracht van een bevlogen privéverzamelaar die ogenschijnlijk ongelimiteerd zijn kunstdromen kan verwezenlijken. Wat een rijkdom om zoveel van haar werk in korte tijd te kunnen zien en ervaren. Zichtbaar met veel liefde en zorgvuldigheid bij elkaar gebracht door een curatoren(dream)team van kenners (waaronder de Zwitserse architect en Le Corbusier expert Arthur Rüegg, auteur van Charlotte Perriand. Livre de bord 1928 -1933) en familie (haar dochter Pernette Barsac-Perriand en man Jacques Barsac) onder één dak.
Verdwijnen
Je kunt volledig verdwijnen in een door Perriand gecreëerde wereld. Liggen in een Chaise Longue Basculante, zitten in een Fauteuil Grand Confort en de impact van haar bijdrage aan de Salon d’ Automne opnieuw ervaren. Maar ook wandelen door het interieur van Maison de Jeune Homme, de lessen ondergaan die ze leerde van Léger, de natuur (Art Brut) en van andere culturen waarmee ze in aanraking kwam (Japan, Brazilië). Vervolgens kun je naar binnen in de Tonneau refuge, een reconstructie – mogelijk gemaakt door hoofdsponsor Cassina – van een op een draaimolen geïnspireerde ‘berghut’ die ze in 1938 met Jeanneret ontwierp. Om uiteindelijk op de bovenste verdieping door een levendige foto van Perriand op leeftijd, in kimono te worden uitgenodigd voor een meditatieve afsluiting in de ‘tuin’. Hier staat ook de replica van het Japanse Theehuis dat ze enkele jaren voor haar dood ontwierp in opdracht van UNESCO (onderdeel van een Japans cultuurfestival in Parijs). Het volledige museum is gewijd aan deze overzichtstentoonstelling, iedere zaal, iedere verdieping bekrachtigt op een eigen manier de veelzijdigheid van haar persoon en van haar creativiteit.
“Deze tentoonstelling, twintig jaar naar haar dood, heeft een andere missie”
Perriand + Prouvé
Hoezeer de werken en de levens van Jean Prouvé en Charlotte Perriand met elkaar verweven waren, en elkaar beïnvloedden, had ik tot dan toe nog onvoldoende tot mij laten doordringen. Leeftijdgenoten die elkaar eind jaren twintig in Parijs treffen, pioniers van een nieuwe tijd. Vol vertrouwen in het nieuwe machinetijdperk, zien zij de kansen van massaproductie en nieuwe materialen. Al besteedt de tentoonstelling daar niet veel aandacht aan. Veel meer dan de bekende foto – hier muur vullend uitvergroot – van die twee samen met onder andere ook ‘hun’ galeriehouder Steph Simon, kon ik niet ontdekken. Ongetwijfeld een keuze die de curatoren bewust maakten. Deze tentoonstelling, twintig jaar naar haar dood, heeft een andere missie. Voor je het weet gaat alle aandacht (weer) uit naar alle andere grote namen met wie zij samenwerkte. Verdwijnt die van haar weer in de schaduw, waar ze nu juist uitgehaald moet worden.
Mannen
Het valt niet te ontkennen dat vooraanstaande mannen een belangrijke rode draad in het werk en leven van Perriand vormen. Of beter gezegd: de samenwerking tussen haar en die mannen. Op allerlei manieren en momenten duiken ze op in haar leven. Ze beweegt zich moeiteloos in de door mannen gedomineerde wereld. Met een eigenheid en een eigenzinnigheid die inspireert. Ze leidde een gedreven leven. Wat zou er van de getalenteerde Charlotte Perriand terecht zijn gekomen als zij niet vanuit de Savoie naar Parijs was vertrokken voor haar studie aan de Ecole de l’Union Centrale des Arts Décoratifs? Als zij niet op jonge leeftijd, in 1927, het lef had gehad aan te kloppen bij het atelier van Le Corbusier en Jeanneret aan de Rue de Sèvres? Ze beide heren niet had kunnen overtuigen om deel te nemen aan de Salon d’Automne? Die vragen doen er niet toe. Ze deed het.
Maakbaar
De tentoonstelling schept het beeld van een eigenzinnige ontwerpster die vol zelfvertrouwen breekt met de gevestigde orde en memorabele werken realiseert: meubels, interieurs, foto’s, nomadische prefab bouwsels die getuigen van functionele esthetiek met een humanitaire missie. De makers brengen een ode aan haar onuitputtelijke, creatieve, maakbare kracht, vergelijkbaar met de positieve, herstellende kracht van de natuur. Het schuurt, stinkt of frustreert nergens. De ideale vrouw in een maakbare wereld: Inventing A New World. Terwijl de tentoonstelling hiervoor tastbare bewijzen aandraagt, word ik steeds nieuwsgieriger naar haar achterliggende motivaties, de keerzijdes van haar keuzes, de bijzondere samenwerkingen die ze aanging, hoe ze die aanging en waarmee ze zichzelf verzekerde van een leven lang leren en de vriendschappen die daaruit voortvloeiden. Bij thuiskomst genoeg reden om haar autobiografie uit mijn boekenkast te plukken, die daar jarenlang ongelezen in heeft gestaan. Onbegrijpelijk. Nu wil ik meer, veel meer.
“Een geslaagde missie van de tentoonstellingsmakers, want er is alle ruimte en aandacht voor Charlotte Perriand”
Missie geslaagd
Perriands werk staat in Parijs terecht in de schijnwerpers. De bijbehorende catalogus is overweldigend (reken op wat extra kilo’s voor de terugreis). Een geslaagde missie van de tentoonstellingsmakers, want er is alle ruimte en aandacht voor Charlotte Perriand. Maar hopelijk is het slechts het begin van veel andere initiatieven die nog volgen. Want er is nog zoveel meer om uit te diepen, te bevragen, te ontdekken en te leren van deze geëngageerde, talentvolle vrouw. Niet alleen van haar ontwerpen, maar misschien nog wel meer van haar levenskunst, haar ondernemende geest, de liefde voor het ambacht, de esthetiek van het functionele zonder het ethische uit het oog te verliezen. ‘L’importance de n’est pas l’objet, c’est l’homme’. Wordt vervolgd.
De tentoonstelling is nog tot 24 februari 2020 te zien in Fondation Louis Vuitton, Parijs.