Hoe kunnen we een bestaande omgeving een nieuwe, duurzame impuls geven? Deze vraag staat centraal in het werk van Omayra Mingels, architect bij SATIJNplus Architecten. “Als architect is het mijn taak om bestaande kwaliteiten van een gebouw onderdeel te maken van een nieuwe toekomst.” Als zelfbenoemd ‘community builder’ werkt ze het graag aan projecten met een groot sociaal component, zoals multifunctionele centra, kinderdagverblijven, gemeenschapshuizen, restaurants en hotels. Tijd voor een goed gesprek over de uitdagingen die Omayra in haar werk tegenkomt, maar ook over hoe ze ervoor wil zorgen dat de bouw duurzamer wordt.
Waarom werk je graag aan bestaande gebouwen in plaats van dat je nieuw bouwt?
“Ik vind het een uitdaging om laag voor laag de mogelijkheden af te pellen en zo tot de essentie van het bestaande gebouw te komen. Ontwerpen aan een transformatie is te vergelijken met het maken van een nieuw verhaal. Een verhaal waarin de wensen van de opdrachtgever/gebruiker terugkomen, maar waarin ook het bestaande gebouw van toegevoegde waarde is voor zijn (nieuwe) context. Het verhaal is echter pas echt af, als het weer in gebruik wordt genomen.”
Pas je in transformaties ook de nieuwste technieken, zoals 3d printing en prefabricatie, toe?
“Bij een transformatie is alles maatwerk. Zoals er toen werd gebouwd, gebeurt niet meer. Daardoor ga ik – haast gedwongen – bij elke transformatie-opgave op een inventieve manier te werk. Nieuwe technieken kunnen goed helpen, evenals oude technieken, mits het eindresultaat er beter van wordt. Prefabricage passen wij vaak toe binnen (monumentale) bestaande gebouwen. De ‘boekenkast’ binnen de verbouwde Dominicanenkerk in Maastricht (2006, red.) is te vergelijken met een ‘schip in een glazen fles’. Via de kerkdeur zijn bouwdelen binnengebracht en daar als een bouwpakket opgebouwd.”
Hoe vind je dat Nederland ervoor staat als het gaat om het transformeren van gebouwen?
“In Nederland zijn we er goed in bestaande gebouwen een nieuw elan te geven. Zo voelt de transformatie van Dominicanenkerk nog steeds hedendaags. Maar gebouwtransformaties kunnen nog veel duurzamer, daarin loopt Nederland achter. Überhaupt zou de Nederlandse bouw zich veel bewuster moeten zijn van de impact op het milieu. Zo zijn architecten door hun materialenkeuze erg invloedrijk als het gaat over de duurzaamheid van een (getransformeerd) gebouw. In die zin dwingen monumentale gebouwen vaak tot duurzaam materiaal gebruik, aangezien de enige manier om te bouwen dampopen is. Dampopen bouwen, ook wel ecologisch bouwen genoemd, heeft een kleinere CO2-uitstoot en is daarmee minder milieubelastend, dan wanneer je alles dichtsmeert met gips. Wat mij betreft zou daarom nieuwbouw ook dampopen moeten zijn.”
Welke ontwikkeling is er nodig zodat we in Nederland meer natuurlijk gaan bouwen?
“Ik ben groot voorstander van de CO2 belasting. De CO2 uitstoot die heeft plaatsgevonden bij het maken van materialen, zou doorbelast moeten worden in de prijs. De bouw is voor een derde verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot in Nederland. Wetenschappers hebben aangetoond dat de manier waarop heel Nederland momenteel de woonhuizen verduurzaamt, de CO2-uitstoot ongekend verhoogt. We dienen als bouwend (en ontwerpend) Nederland dit in acht te nemen. Producenten moeten materialen produceren die zo min mogelijk CO2 uitstoten. Architecten moeten – afgeleid van de trias energetica – het materiaalgebruik zoveel mogelijk beperken, materialen toepassen uit duurzame bronnen en materialen zo efficiënt mogelijk gebruiken. Vervolgens moeten uitvoerders deze ambities waarmaken.”
Hoe geef je hier in je eigen praktijk handen en voeten aan?
“Ik zoek inspiratie en verbinding zowel binnen als buiten de bouw op. De klimaatontwrichting is een gezamenlijk probleem. Voor een wijdverspreide duurzame levensstijl, moet interdisciplinair naar oplossingen worden gezocht. In Kerkrade is onlangs de ‘Earth Ambassadors Community’ opgericht door het Columbus Earth Center. Ik ben ambassadeur van het eerste uur. De community wil meer bewustzijn in onze regio creëren, een kanteling te stimuleren en dit ook concreet handen en voeten geven Zo is er een jaarprogramma met evenementen voor het grote publiek. Daarnaast organiseren de ambassadeurs inhoudelijke discussies over nieuwe perspectieven, werken we samen aan projecten en organiseren we projectbezoeken.”
Dit interview met Omayra Mingels is geschreven in opdracht van de BNA Academie. Bekijk hier ook het actuele cursusaanbod.